Σαρωτικές αλλαγές με απλή αναλογική στην αυτοδιοίκηση – Παραδόθηκε το Νομοσχέδιο – Τι προβλέπει και τι καταργεί

 

Με απλή αναλογική οι Αυτοδιοικητικές εκλογές

Μετά από έναν χρόνο και εξαντλητική συζήτηση, τόσο με τα θεσμικά όργανα της αυτοδιοίκησης, όσο και με τους
αυτοδιοικητικούς και

τους πολίτες σε όλη την Ελλάδα, προχωράμε και σε λίγο καιρό φέρνουμε πια το πρώτο νομοσχέδιο για τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Για περισσότερη δημοκρατία, συμμετοχή, αποτελεσματικότητα και διαφάνεια, δήλωσε σήμερα ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Κώστας Πουλάκης.
• Με δεδομένο ότι το εκλογικό σύστημα είναι ο βασικός μηχανισμός εξασφάλισης της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης, καθώς και το ότι ο χώρος
της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εξ ορισμού, προσφέρεται για την καλλιέργεια κουλτούρας διαλόγου και αναζήτησης συναινέσεων, καθιερώνεται ως
σύστημα εκλογής των δημοτικών και περιφερειακών συμβούλων η απλή
αναλογική.

Στην κατεύθυνση της εσωτερικής ουσιαστικής ενοποίησης των Δήμων και των Περιφερειών, εισάγονται εκλογικές διαδικασίες που να επιτρέπουν τη σταδιακή υπέρβαση των παλιών διοικητικών ορίων, χωρίς να φαλκιδεύεται η εκπροσώπηση του συνόλου των περιοχών κάθε Δήμου και
κάθε Περιφέρειας.
• Στη βάση της απλής αναλογικής για την εκλογή των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων, θα πρέπει να εξεταστούν τα διαφορετικά σενάρια ως προς τον τρόπο εκλογής του Δημάρχου και του Περιφερειάρχη και τις επιπτώσεις στον τρόπο συγκρότησης και λειτουργίας, καθώς και στο ρόλο και στις αρμοδιότητες κάθε οργάνου.
Θέσπιση μορφών άμεσης δημοκρατίας και συμμετοχής, λογοδοσίας και κοινωνικού ελέγχου
• Θα πρέπει να αναβαθμιστεί ο ρόλος των τοπικών λαϊκών συνελεύσεων με, υπό προϋποθέσεις, αποφασιστικό χαρακτήρα.
• Θα πρέπει να καθιερωθεί και να ενδυναμωθεί ο θεσμός των τοπικών δημοψηφισμάτων και με λαϊκή πρωτοβουλία.
• Θα εισαχθούν νέοι θεσμοί δημοκρατικής συμμετοχής (π.χ. ειδικά
συμβούλια για μεγάλα θέματα κάθε περιοχής, υποχρέωση Δημοτικού ή
Περιφερειακού Συμβουλίου να συζητήσει ένα θέμα, αν ζητηθεί από ορισμένο αριθμό δημοτών/πολιτών κ.λπ.).  Θα θεσπιστούν διαδικασίες πλατιάς κοινωνικής διαβούλευσης για την υλοποίηση μεγάλων τοπικών έργων / επενδύσεων (π.χ. Mall) με παράλληλη θέσπιση Διερευνητικών Επιτροπών (Commission of Enquiry) που
θα εξασφαλίζουν την άρτια και τεχνικά τεκμηριωμένη ενημέρωση των δημοτών. Η διαβούλευση θα μπορεί να καταλήγει και σε δημοψήφισμα.
Θα εισαχθούν διαδικασίες πραγματικής δημόσιας λογοδοσίας και κοινωνικού ελέγχου, με υποχρεωτικό για τους αιρετούς χαρακτήρα και με
συγκεκριμένες, υπό προϋποθέσεις, συνέπειες και εξετάζεται το ενδεχόμενο της
ανακλητότητας των αιρετών, υπό συγκεκριμένες (αυστηρές) προϋποθέσεις.
. Νέα εσωτερική, οργανωτική και λειτουργική θέσμιση της Τ.Α.
Κατεύθυνση της Επιτροπής είναι η μετάβαση σε ένα καθεστώς
περισσότερο δημοκρατικής και συλλογικής λειτουργίας των ΟΤΑ :
Στο πλαίσιο αυτό : • Προωθείται η αναδιοργάνωση και ο λειτουργικός εκσυγχρονισμός του συστήματος διοίκησης και η ενίσχυση της δημοκρατικής λειτουργίας των
οργάνων της μέσα από ένα νέο πλαίσιο με κύριους στόχους τον περιορισμό των δημαρχοκεντρικών – περιφερειαρχοκεντρικών χαρακτηριστικών του συστήματος. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η δημοκρατική λειτουργία των δομών και οργάνων της Τ.Α. και κατοχυρώνεται το συλλογικό μοντέλο
διοίκησης.
• Ενισχύονται τα δικαιώματα και ο θεσμικός ρόλος της μειοψηφίας του δημοτικού και περιφερειακού συμβουλίου.
• Θεσμοθετείται η συμμετοχή των εργαζομένων στη λήψη των
αποφάσεων που αφορούν τη λειτουργία του Δήμου ή της Περιφέρειας
Χρόνος διεξαγωγής εκλογών 
Οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές προτείνεται να αποσυνδεθούν
από τις ευρωεκλογές. Προτείνεται να διεξάγονται κάθε τέσσερα (4) – ή κάθε πέντε (5), αν επιλεγεί αυτή η λύση – χρόνια στο τέλος Οκτωβρίου ή αρχές Νοεμβρίου, όπως
στο προηγούμενο καθεστώς (προ «Καλλικράτη»), και οι νέες δημοτικές και περιφερειακές αρχές θα αναλαμβάνουν καθήκοντα την 1η Ιανουαρίου του
επόμενου της διεξαγωγής των εκλογών έτους. Το όριο εκλογικής ενηλικότητας προτείνεται να μειωθεί στα 17 έτη και για τις αυτοδιοικητικές εκλογές, σε εναρμόνιση προς τη ρύθμιση που
υιοθετήθηκε πρόσφατα και για τις εθνικές εκλογές, με το ν. 4406/2016.
Προτείνεται η πλήρης κατάργηση της εσωτερικής διαίρεσης των Δήμων
σε εκλογικές περιφέρειες και ενιαία εκλογή των δημοτικών συμβούλων σε όλη
την έκταση του Δήμου.
Για τις δημοτικές εκλογές προτείνεται :
 Κατάρτιση ενιαίου ψηφοδελτίου για όλο το Δήμο για κάθε
συνδυασμό, χωρίς προϋποθέσεις υποψηφίων κ.λπ. ανά Δημοτική Ενότητα
 Καθιέρωση ελάχιστου αριθμού υποψηφίων Δημοτικών Συμβούλων
ίσου με τον αριθμό των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου και μέγιστου
αριθμού ίσου με τον αριθμό των εδρών +10%.
 Αποσύνδεση των συνδυασμών που μετέχουν στις εκλογές για το
(κεντρικό) Δημοτικό Συμβούλιο από τους συνδυασμούς που καταρτίζονται σε
κάθε Δημοτική Ενότητα για το οικείο Συμβούλιο. Αυτόνομη κατάρτιση συνδυασμών για κάθε Συμβούλιο Δημοτικής
Ενότητας.
Καταργούνται οι χωρικοί αντιπεριφερειάρχες 
Αντίστοιχα, για τις περιφερειακές εκλογές, προτείνεται :
Κατάργηση του θεσμού των άμεσα εκλεγόμενων χωρικών
Αντιπεριφερειαρχών  Καθιέρωση ελάχιστου αριθμού υποψήφιων Περιφερειακών
Συμβούλων ίσου με τον αριθμό των εδρών που αντιστοιχούν στην οικεία
Περιφερειακή Ενότητα και μέγιστου αριθμού ίσου με τον αριθμό των εδρών
+10%
Προτείνεται η κατανομή του συνόλου των εδρών του Δημοτικού/
Περιφερειακού Συμβουλίου από τον πρώτο γύρο με το σύστημα της απλής
αναλογικής μεταξύ των συνδυασμών, με βάση την «κλασική» μέθοδο της
αναλογικής των υπολοίπων, όπως συμβαίνει σήμερα για τον 1ο γύρο.
Ειδικότερα, σε περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει
50%+1 των ψήφων κατά τον 1ο γύρο (οπότε ο επικεφαλής του
αναδεικνύεται, αντίστοιχα, Δήμαρχος ή Περιφερειάρχης), θα πραγματοποιείται
επαναληπτική εκλογή σε 2ο γύρο μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών, οπότε Δήμαρχος/Περιφερειάρχης θα είναι ο επικεφαλής του πλειοψηφήσαντος στο γύρο αυτό συνδυασμού, χωρίς ωστόσο αυτό να επιδρά στην κατανομή των εδρών που έχει ολοκληρωθεί από τον 1ο γύρο.
Σημειώνεται ότι το πρόσωπο του Δημάρχου/ Περιφερειάρχη διαθέτει παγιωμένη θέση στη συνείδηση των πολιτών, γι’ αυτό και η προτεινόμενη ρύθμιση δεν ανατρέπει ριζικά τις μέχρι σήμερα διαδικασίες με τις οποίες είναι εξοικειωμένοι οι αιρετοί και οι πολίτες. Με την επιλογή αυτή ενισχύεται θεσμικά
και συμβολικά η θέση και ο ρόλος του Δημάρχου/ Περιφερειάρχη. Υπάρχει  αποσύνδεση της εκλογής των οργάνων της Δημοτικής Ενότητας
από την εκλογή του δημοτικού συμβουλίου, τόσο ως προς την κατάρτιση των συνδυασμών (δηλ. ένας συνδυασμός να μπορεί να κατέλθει έγκυρα μόνο στο «κεντρικό» Δημοτικό Συμβούλιο ή μόνο σε μία Δ.Ε.), όσο και ως προς την ανάδειξη των επιτυχόντων (δηλ. δεν θα υπάρχει εξάρτηση των τοπικά
επιτυχόντων από τον κεντρικά επιτυχόντα συνδυασμό)
 Η καθιέρωση μόνο συλλογικών οργάνων και κατανομή των εδρών
τους με απλή αναλογική μεταξύ των συνδυασμών, με βάση τα αποτελέσματα
κάθε Δημοτικής Ενότητας
 Η έμμεση εκλογή του Προέδρου του συλλογικού οργάνου.
Σε  αφορά την πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση, προτείνεται :
1ον
. Η κατάργηση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής και τη μεταβίβαση των
αρμοδιοτήτων της στα Συμβούλια των Δημοτικών Ενοτήτων
2ον
. Η κατάργηση της Οικονομικής Επιτροπής και τη μεταβίβαση των
αρμοδιοτήτων της είτε στα Συμβούλια των Δημοτικών Ενοτήτων είτε (όπου
αυτό δεν είναι δυνατό) στο Δημοτικό Συμβούλιο ή στην Εκτελεστική Επιτροπή,
ανάλογα και με το ειδικότερο περιεχόμενο εκάστης αρμοδιότητας.
3ον. Η διάκριση των πολιτικών και των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων και
τη μεταφορά τους στα αντίστοιχου χαρακτήρα όργανα.
4ον
. Η αναβάθμιση του ρόλου του Γενικού Γραμματέα του Δήμου, ώστε
να αποφορτιστεί ο Δήμαρχος και οι Αντιδήμαρχοι από τις αμιγώς
διεκπεραιωτικές και διαχειριστικές αρμοδιότητες και να είναι σε θέση να
επιτελούν τον πολιτικό και επιτελικό τους ρόλο, παραμένοντας ωστόσο ο
Γενικός Γραμματέας πολιτικό στέλεχος του Δήμου (μετακλητός).
5ον
. Η ενίσχυση της υπηρεσιακής δομής των ΟΤΑ α’ βαθμού, με την
καθιέρωση μεταξύ άλλων ενός minimum θέσεων και οργανικών μονάδων σε
κάθε κατηγορία ΟΤΑ α’ βαθμού, ανάλογα με τις δυνατότητες και τις ανάγκες
τους, που θα διασφαλίζει τη συνέχεια και τη θεσμική μνήμη των υπηρεσιών,
ανεξαρτήτως της εναλλαγής των Δημοτικών Αρχών, και θα ενισχύει την
επιχειρησιακή τους ικανότητα.
Η συμμετοχή εκπροσώπου των εργαζομένων του Δήμου στις
συνεδριάσεις είτε της Εκτελεστικής Επιτροπής είτε του Δημοτικού Συμβουλίου
είτε και των δύο αυτών οργάνων, με δικαίωμα λόγου, σε όλα τα θέματα που
αφορούν τον τρόπο διοίκησης, το προσωπικό και τα οικονομικά του Δήμου.
7ον. Η δημιουργία ενός τετραμερούς συστήματος διοίκησης των Ο.Τ.Α.
με τα βασικά όργανα που απεικονίζονται στον ΠΙΝΑΚΑΣ 10 .
8ον. Η ριζική αναμόρφωση των δευτερευόντων οργάνων, και
συγκεκριμένα :
 Η κατάργηση των ειδικών επιτροπών με περιορισμένο, εκ του νόμου,
αντικείμενο και την καθιέρωση, γενικώς, της ελευθερίας των Δημοτικών
Συμβουλίων να συγκροτούν επιτροπές, είτε μόνο από μέλη τους, κατ’
αναλογία της δύναμης κάθε παράταξης (που θα μπορούν να έχουν και
αποφασιστικές αρμοδιότητες) είτε και με τη συμμετοχή εργαζομένων του
Δήμου, άλλων φορέων και ιδιωτών (οπότε, υποχρεωτικά, θα έχουν μόνο
γνωμοδοτικό χαρακτήρα).
 Η αντικατάσταση της Επιτροπής Διαβούλευσης, από ένα Δημοτικό
Κοινωνικό και Οικονομικό Συμβούλιο, στο οποίο θα μετέχουν οι εκπρόσωποι
όλων των βασικών φορέων της περιοχής και το οποίο θα συνεδριάζει
υποχρεωτικά σε τακτά και σύντομα χρονικά διαστήματα, εκφράζοντας γνώμη
επί όλων των θεμάτων που απασχολούν την τοπική κοινωνία και το Δήμο, είτε
αυτεπαγγέλτως είτε κατόπιν αιτήματος του Δήμου. Σε συγκεκριμένες
σημαντικές αποφάσεις (π.χ. κατάρτιση προϋπολογισμού, επιχειρησιακού
προγράμματος κ.λπ.) το Συμβούλιο θα παίζει καθοριστικό ρόλο ως ο
κεντρικός φορέας της διαβούλευσης στο τοπικό επίπεδο.
 Η αναμόρφωση του Συμβουλίου Ένταξης Μεταναστών και
Προσφύγων, ώστε αυτό να συγκροτείται από αιρετά μέλη, από τους ίδιους
τους μετανάστες και πρόσφυγες που κατοικούν στα όρια του Δήμου, καθώς
και από εκπροσώπους των φορέων αλληλεγγύης.
Σε ό,τι αφορά τη δευτεροβάθμια Αυτοδιοίκηση, προτείνεται :
1ον
. Η κατάργηση της άμεσης εκλογής των χωρικών
Αντιπεριφερειαρχών και την ενιαία αντιμετώπιση του θεσμού των
Αντιπεριφερειαρχών με τρόπο ανάλογο με αυτόν που ισχύει για τους
Αντιδημάρχους.
2ον
. Η κατάργηση της Οικονομικής Επιτροπής και τη μεταβίβαση των
αρμοδιοτήτων της είτε στο Περιφερειακό Συμβούλιο είτε στην Εκτελεστική
Επιτροπή, ανάλογα και με το ειδικότερο περιεχόμενο εκάστης αρμοδιότητας.
3ον
. Η διάκριση των πολιτικών και των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων και
τη μεταφορά τους στα αντίστοιχου χαρακτήρα όργανα.
4ον
. Η αντιστοίχηση του θεσμού του Εκτελεστικού Γραμματέα
(Περιφέρειας) προς αυτόν του Γενικού Γραμματέα (Δήμου), ώστε να
αντιμετωπίζεται ενιαία, και την αναβάθμιση του ρόλου του, ώστε να
αποφορτιστεί ο Περιφερειάρχης και οι Αντιπεριφερειάρχες από τις αμιγώς
διεκπεραιωτικές και διαχειριστικές αρμοδιότητες και να είναι σε θέση να
επιτελούν τον πολιτικό και επιτελικό τους ρόλο, χωρίς ωστόσο ο Γενικός
(Εκτελεστικός) Γραμματέας να χάνει τον πολιτικό του ρόλο (μετακλητός).
5ον
. Η αναβάθμιση του ρόλου και της επιχειρησιακής ικανότητας των
υπηρεσιών των Περιφερειών, μέσω μεταξύ άλλων και της καθιέρωσης ενός
minimum περιεχομένου των οργανισμών τους, ως προς τις οργανικές
μονάδες αυτών, ώστε να διασφαλίζεται η συνέχεια και η θεσμική μνήμη,
ανεξαρτήτως της εναλλαγής των Περιφερειακών Αρχών.
6ον
. Η συμμετοχή εκπροσώπου των εργαζομένων της Περιφέρειας στις
συνεδριάσεις είτε της Εκτελεστικής Επιτροπής είτε του Περιφερειακού
Συμβουλίου είτε και των δύο αυτών οργάνων, με δικαίωμα λόγου, σε όλα τα
θέματα που αφορούν τον τρόπο διοίκησης, το προσωπικό και τα οικονομικά
της Περιφέρειας.
7ον
. Η δημιουργία ενός τετραμερούς συστήματος διοίκησης των
Περιφερειών, κατ’ αναλογία με τα ισχύοντα στους Δήμους, ως προς τα
βασικά όργανα (βλ. παραπάνω).
8ον
. Η ριζική αναμόρφωση των δευτερευόντων οργάνων, και
συγκεκριμένα :
 Η κατάργηση των ειδικών επιτροπών με περιορισμένο, εκ του νόμου,
αντικείμενο και την καθιέρωση, γενικώς, της ελευθερίας των Περιφερειακών
[96]
Συμβουλίων να συγκροτούν επιτροπές, είτε μόνο από μέλη τους, κατ’
αναλογία της δύναμης κάθε παράταξης (που θα μπορούν να έχουν και
αποφασιστικές αρμοδιότητες) είτε και με τη συμμετοχή εργαζομένων της
Περιφέρειας, άλλων φορέων και ιδιωτών (οπότε, υποχρεωτικά, θα έχουν μόνο
γνωμοδοτικό χαρακτήρα).
 Η αντικατάσταση της Επιτροπής Διαβούλευσης, από ένα
Περιφερειακό Κοινωνικό και Οικονομικό Συμβούλιο, στο οποίο θα μετέχουν οι
εκπρόσωποι όλων των βασικών φορέων της περιοχής και το οποίο θα
συνεδριάζει υποχρεωτικά σε τακτά και σύντομα χρονικά διαστήματα,
εκφράζοντας γνώμη επί όλων των θεμάτων που απασχολούν την τοπική
κοινωνία και την Περιφέρεια, είτε αυτεπαγγέλτως είτε κατόπιν αιτήματος της
Περιφέρειας. Σε συγκεκριμένες σημαντικές αποφάσεις (π.χ. κατάρτιση
προϋπολογισμού, επιχειρησιακού προγράμματος κ.λπ.) το Συμβούλιο θα
παίζει καθοριστικό ρόλο ως ο κεντρικός φορέας της διαβούλευσης στο
περιφερειακό επίπεδο.
Τέλος, ενόψει της πρότασης για ριζική αναμόρφωση του θεσμού της
Επιτροπής Διαβούλευσης, όπου συμμετείχαν και πολίτες κατόπιν κλήρωσης,
θα μπορούσε να επανεξεταστεί σε άλλη βάση το θέμα των κληρωτών
εκπροσώπων, με την έννοια ότι – εάν προκριθεί η ανάδειξη και κληρωτών
εκπροσώπων των πολιτών – αυτή δεν θα πρέπει να είναι στο επίπεδο της
Επιτροπής Διαβούλευσης, ο ρόλος της οποίας υποβαθμίστηκε συστηματικά
στις περισσότερες περιπτώσεις ή διολίσθησε σε τεχνοκρατικού χαρακτήρα
συζητήσεις, αλλά στο επίπεδο του Δημοτικού/Περιφερειακού Συμβουλίου, με
την ανάδειξη και ενός κληρωτού.